Τι είναι, τελικά, η παγκοσμιοποίηση;
“Σκηνή πας ο κόσμος εστί και παίγνιον· ή μάθε παίζειν ή φέρε τας οδύνας”
Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς, 4ος μ.Χ. αιώνας, Έλληνας ποιητής
“Ο κόσμος είναι ένα βιβλίο ωραίο αλλά όχι πολύ χρήσιμο για κάποιον που δεν μπορεί να το διαβάσει”
Carlo Goldoni, 1707-1793, Ιταλός θεατρικός συγγραφέας
“Μα γιατί, άραγε, δεν προβλέφθηκαν οι προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις;
Γιατί και η παρούσα μάς ξάφνιασε, πάλι;
Γιατί δεν καταφέραμε –κι αυτή– να τη διαβάσουμε εγκαίρως και να προφυλαχτούμε;
Γιατί δεν μπορούμε να την ξεπεράσουμε, μια και καλή;
Είναι, όντως, πολύ ενοχλητικό να μην μπορείς να διαβάσεις το «βιβλίο του κόσμου», όπως σωστά το τοποθετεί στο γνωμικό του ο Carlo Goldoni. Αλλά ακόμα πιο οδυνηρό είναι να μην ξέρεις να παίζεις μέσα σε αυτό τον κόσμο και να κουβαλάς τις οδύνες του, όπως μας θυμίζει ο Παλλαδάς ο Αλεξανδρεύς.
Μα γιατί πιαστήκαμε, πάλι, στον ύπνο;
Αυτό το ερώτημα –πέρα από διάφορες ακραίες και επιφανειακές ερμηνείες που δεν παύουν να αφθονούν, δυστυχώς– εκτιμώ πως έχει μια, μάλλον, αρκετά πεζή αλλά διαυγή αιτία.
Κατ’ αρχάς, αυτά που μας έκαναν να πιαστούμε στον ύπνο και σε αυτή την κρίση δεν είναι ούτε η σκοτεινή δύναμη κάποιων παντοδύναμων τυράννων, ούτε η δαιμονική πλεονεξία των πρωταγωνιστών κάποιας πλανητικής συνωμοσίας, ούτε και η ακραία διαφθορά κάποιων παγκόσμιων ισχυρών.
Δεν συμβαίνει τίποτα από τα προηγούμενα,γιατί απλούστατα δεν θα μπορούσε να συμβεί. Η διασπορά των αντιτιθέμενων παγκόσμιων δυνάμεων και η ποικιλία των διαφορετικών συμφερόντων είναι τόσο μεγάλη,που οποιαδήποτε συνωμοσία λίγων ισχυρών δεν μπορεί να έχει, εξορισμού, καμιά ελπίδα επιτυχίας.
Απέναντι στη θέληση οποιασδήποτε ισχυρής ομάδας συμφερόντων στον πλανήτη σήμερα υφίσταται μια τεράστια ποικιλία πολλών άλλων ευθέως ανταγωνιστικών δυνάμεων, καθιστώντας οποιαδήποτε υπόγεια συμπαιγνία μεταξύ των λίγων ισχυρών ανεδαφική.
Βαθύτερα, αυτό που φταίει για την έκπληξή μας απέναντι σε αυτή την κρίση είναι ο τρόπος που έχουμε μάθει να μελετούμε και να κατανοούμε την ίδια την παγκόσμια οικονομία και την ιδιαίτερη αυτή φάση της· αυτήν των τελευταίων 30 ετών, που αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση.
Η τεράστια πλειοψηφία των κυρίαρχων ερμηνευτικών προσεγγίσεων που διαθέτουμε στο πλαίσιο της συμβατικής οικονομικής, πολιτικής και διοικητικής επιστήμης συνεχίζουν να παραμένουν αποσπασματικές και άτολμες, ενώ τα ερωτήματα δεν σταματούν να γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα, όλο και πιο σύνθετα, όλο και οξύτερα (Alexander1996).
Σαν να ξεπερνά η ποιότητά τους, τελικά, τις υφιστάμενες αντιληπτικές μας ικανότητες.
Προς τα πού πηγαίνουμε;
Πόσο ακόμα θα κρατήσει αυτή η περίοδος τιμωρίας της απρονοησίας;
Ποιες είναι οι πραγματικές προοπτικές εξόδου από την κρίση;
Και πώς ακριβώς;
Φυσικά, τα ερωτήματα αυτά δεν είναι απλά. Ή, τουλάχιστον, δεν φαίνονται πλέον τόσο απλά όσο είχαμε συνηθίσει να τα αντιλαμβανόμαστε έως εχθές· ναι, μια πολύ δύσκολη δεκαετία –το λιγότερο– έχει πλέον ξεκινήσει, για όλους μας.
Και η δυσκολία της δεν έγκειται, μονάχα, σε όρους πρακτικής αντιμετώπισης και δράσης,αλλά, προηγουμένως, σε όρους αντίληψης, κατανόησης και θεωρητικής ερμηνείας όλων όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Γιατί, χωρίς συνεκτική και ολοκληρωμένη θεωρητική σύλληψη και προσέγγιση των κοινωνικοοικονομικών φαινομένων τα οποία σμιλεύουν καθοριστικά την καθημερινή μας ζωή, οι αποφάσεις μας αναγκαστικά θα παραμένουν αβαθώς ανακλαστικές, πρόχειρες και βεβιασμένες, με την εφαρμογή τους μυωπική, βραχύπνοη, σποραδική και, εντέλει, ατελέσφορη…”
